Bronnen en Krachtplaatsen in NL & Be
De St.Jansberg te Laren
Je vindt de St.Jansberg aan de Hilversumseweg 51 in Laren
(Zie OpenStreetMap.org).
De St.Jansberg is een lage heuvel dat eens het centrum van het Gooi was.
Volgens de overlevering zou er al rond 8ste eeuw een (houten) kerkje zijn geweest op de St.Jansberg bij het St.Janskerkhof.
Dit kerkje was mogelijk de op één na oudste kerk van het Gooi (na de kerk van
Naarden).
De bakstenen restanten van een oud kerkje die gevonden zijn op de St.Jansberg dateren van de dertiende eeuw.
Rond 1586 werdt het kerkje gedurende de reformatie in opdracht van de Staten van Holland afgebroken.
Het oude kerkje was in eerste instantie niet aan Sint Jan gewijd, in enkele middeleeuwse teksten wordt Sint Vitus als patroonheilige genoemd.
Vanwege het dalende grondwater verhuisde Laren langzaam naar lager gelegen gebied en kwam steeds verder van de St.Jansberg
te liggen. Rond 1521 werdt dichterbij de bewonerskern een nieuwe kerk gebouwd gewijd aan Sint Jan.
Het Katholicisme werdt tijdens de reformatie verboden, zodat de nieuwe Sint Janskerk in protestantse handen kwam.
Nadat de oude kerk op de berg in 1586 afgebroken was in opdracht van de Staten van Holland, werdt het kerkhof op de berg
bij de nieuw gebouwde Sint-Janskerk gevoegd en werdt aldus het Sint-Janskerkhof.
De eerste kerk op deze berg zou op een heidense heilige plaats gebouwd zijn, zoals dat in die tijd vaak gedaan werdt om zodoende
de oude religie te vervangen door de nieuwe.
Het kerkje op deze berg was in eerste instantie aan Sint Vitus gewijd, de connectie tussen deze berg en Sint Jan gaat niet verder
terug dan het einde van de zestiende eeuw, volgens enkelen rond het begin van de veertiende eeuw.
De feestdag (naamdag) van Sint Vitus is 15 juni, of 28 juni volgens de Gregoriaanse kalender.
De feestdag van Sint Jan is op 24 juni,
blijkbaar was de zomerzonnewende in Laren van oudsher een belangrijke feestdag.
Het Katholicisme was van 1648 tot in 1795 in Nederland verboden
(Zie Wikipedia), waarna de processies
weer op gang kwamen. Met de invoering de nieuwe grondwet in 1848 mocht processies alleen gehouden worden op plaatsen waar ze van oudsher
al gehouden werden.
De oudste tekst die melding maakt van iets dat op een processie lijkt rond de Sint Jansberg stamt uit 1564.
In Laren houdt men zodoende sinds de zestiende eeuw of later processies rond Sint Jan die mogelijk teruggaan op oudere heidense gebruiken.
(Bronnen:
Cruysheer/vd.Tuuk Blz.5 en 8,
Schuyf Blz.148-150,
vd.Voort Blz.20-30 (PDF Blz.22-32),
Zeiler Blz.57 en 59,
Beleven.org,
BijzonderNederland.blogspot.com,
SintJansKerkhof.nl,
SintJansProcessie.nl,
TussenVechtenEem.nl
en Wikipedia)
Doodwegen
Er lopen zo'n zeven zogenaamde doodwegen naar de begraafplaats op de Sint Jansberg. Deze doodwegen werden niet alleen
voor begrafenissen gebruikt maar ook als openbare weg en als weg naar de kerk voor kerkdiensten.
De kerk op de Sint Jansberg was in de 13de eeuw een parochiekerk voor Laren en voor Blaricum, Hilversum, Hoog-Bussum,
buurtschappen op de Aardjesberg en de Lange Heul, die toen geen eigen kerk hadden.
Je leest vaak dat deze doodwegen altijd kaarsrecht zouden zijn, doch dit komt niet overeen met de historische realiteit.
De doodwegen zijn niet altijd kaarsrecht en volgen rond de Sint Jansberg geen leylijnen. Dat het kaarsrechte wegen zouden moeten
zijn berust op een misvatting, een oude tekst schrijft dat 'den gerechten lyckwech gevolgd' moet worden, doch dit
is in modern Nederlands de 'voorgeschreven weg' of 'juiste weg'. Dat de doodwegen rond de Sint Jansberg grotendeels zo recht
zijn zal praktisch gemotiveert zijn; de Sint Jansberg is al vanaf grotere afstand te zien en dan is het makkelijker
een rechte weg over de heide te maken/volgen. Niet alle zeven doodwegen van tegenwoordig komen op oude kaarten voor, daar zien
we deels zeven andere wegen die naar de Sint Jansberg leiden, hiervan zijn er zes kerkwegen van voor de reformatie
waarvan er drie doodwegen zijn. De meeste zogenaamde kaarsrechte 'doodwegen' zijn van recentere datum.
(Bronnen:
Groeneveld Blz.35-51 (PDF Blz.37-53),
Schuyf Blz.148-150,
Vleer Blz.365-366,
Zeiler Blz.65,
BijzonderNederland.blogspot.com,
HistorischeKringLaren.nl,
ONH.nl,
Wikipedia - Doodweg
en Wikipedia - Sint Janskerkhof)
Sagen en Legenden
Een legende uit de 14de/15de eeuw verhaalt over de moord
op drie zussen uit Laren waarvoor men een herdenkingskapel wou bouwen.
Echter, tot driemaal toe verplaatsten de fundamenten van deze kapel zich 's nachts naar een heuvel net buiten Laren.
Uiteindelijk werdt door deze wonderlijke ingrepen de kapel boven op die heuvel gebouwd; de huidige St.Jansberg.
Een legende uit de 19de eeuw verhaalt over een pelgrim die in de negende eeuw uit
het Heilige Land zou zijn terugkeerd met relieken van Sint Jan. De pelgrim verdwaalde echter en ging zich bovenop een
berg orienteren. Hier werd hij echter door rovers overvallen en vermoord.
Het lichaam en de relieken werden de volgende dag door een schaapsherder gevonden. De relieken gloeiden, zodat men op
deze plaats een kapelletje bouwde en de pelgrim begroef: zo ontstond het Sint-Janskerkhof.
(Bronnen: Holthuizen-Seegers Blz.42-45,
Schuyf Blz.149,
Beleven.org
en het
Meertens Inst.)
Verschillende volksverhalen vermelden witte spoken rond de Sint Jansberg, een vurige wagen
(Heupers Dl.1 verhaal 146, 147, 315 en 345),
dwaallichtjes (Heupers Dl.3 verhaal 2444),
en Witte Wieven (Heupers Dl.2 verhaal 1750).
Ooit ging men eens met een aantal paarden naar Hilversum. Toen ze bij de Sint Jansberg kwamen wou één paard geen stap meer verzetten.
Sterke krachten die hier al duizenden jaren zijn hielden het paard in hun greep. Ze haalde er een boertje bij die het paard toen afgelezen heeft.
Hij streek langs de onderkant van de poot van het paard en plots was het paard weer in orde en kon het lopen. Ze konden het voor een goede prijs verkopen.
(Heupers Dl.2 verhaal 1484 uit 1963).
Krachtplaats
Woensdag 3 Maart 2021 heb ik het Sint Janskerkhof op de Sint Jansberg bezocht. Hoewel het kerkhof een zekere rust uitstraalde,
werdt dit deels weer teniet gedaan door het razende verkeer op de drukke Hilversumseweg die er vlak langs loopt.
Nadat ik even op het kerkhof rondgelopen had en wat foto's had gemaakt, heb ik de wichelroede ter hand genomen.
Op het kerkhof kreeg ik niet al te sterke reacties, de wichelroede reageerde toen ik bij het kapelletjes was (foto helemaal
rechtsbovenaan), reageerde ook bij het kapel-achtige gebouwte waarin een keuken en materiaal opgeslagen was (foto daaronder)
en totaal niet bij de kapel met het rieten dak bij de hoofdingang (foto's rechts).
Ik ben toen met de wichelroede op het kerkhof gaan rondlopen op zoek naar het sterkste krachtcentrum, toen de wichelroede
me via de achteruitgang van het kerkhof af leidde richting de Hilversumseweg, en daar, pal op een vluchtheuvel, bleek het
krachtcentrum te zijn (zie foto hieronder). Merkwaardig, het paard uit het verhaal hierboven stopte op de weg langs het
Sint Janskerkhof en ook Wicholt Vleer
(Zie Blz.365-366)
schreef hier ergens het krachtcentrum gevonden te hebben.
Soms schrijft Wigholt Vleer dat het krachtcentrum bij een kerktoren zit
en doet mijn wichelroede daar niets, maar wel bij de achterkant bij het altaar, of andersom.
Naar mij idee zou het oude (verdwenen) kerkje op de Sint Jansberg zeer waarschijnlijk op het krachtcentrum gebouwd kunnen zijn.
Maar nee, het was de vluchtheuvel.
Het krachtcentrum bij het kapelletje kan door mensen gecreëerd zijn met hun aandacht en devotie, energie die men op het kapelletje
richt. Op de vluchtheuvel lag het natuurlijke krachtcentrum, een fijne plek om eens te gaan zitten mediteren...
