Bronnen en Krachtplaatsen in NL & Be

  De Toren van de dorpskerk in Heemskerk

Je vindt de Toren van de Dorpskerk aan de Kerkplein 1 in Heemskerk  (Zie OpenStreetMap.org).

Heemskerk word al in de eerste helft van de elfde eeuw genoemd als 'Heimethenkiricha, Heimezenkyrke'  en in een tekst uit 1063 als 'Hemezonkyricha'.  Later zien we ook 'Hemezkerke' en 'Hemeskerke'.
De naam word geduid als 'de eigen kerk van een persoon genaamd Heimezo / Hemezo'.
 (Bronnen: Alebregtse Blz.13,  Groesbeek Blz.15-16,  Vleer Blz.362,  Etymologiebank.nl,  Plaatsengids.nl  en  Wikipedia)
Mogelijk is de tekst uit 1063 echter een vervalsing en gaat de naam Heemskerk niet terug op de kerk van een persoon genaamd 'Hemezo'. De oudste vermelding zou dan 'Hemeskerke' zijn gevonden in een tekst uit 1345 waarin men spreekt over 'Henricus presbiter de Emezekerke'  (Henricus, priester van Heemskerk), die priester was van 1216 tot 1238.
De naam zou dan 'Kerk van het heem (buurtschap)' kunnen betekenen. Dat deze woonplaats naar een kerk gesticht door ene 'Hemezon' of '(H)Emeze' zou zijn vernoemd lijkt dus onwaarschijnlijk. Wanneer we de schriftelijke bronnen kritisch onderzoeken dan zou de kerk van Heemskerk niet voor het jaar 1136 gesticht kunnen zijn  (Bron: Alebregtse Blz.19  en  IJpenlaan.nl).

De Dorpskerk van Heemskerk
Deze regio is vanuit de moederkerk te Velsen (Gesticht in de 8ste eeuw) gekerstend, Beverwijk mogelijk in de 11de / 12de eeuw en Heemskerk wellicht in dezelfde periode. De kerk van Heemskerk was van oudsher gewijd aan St.Laurentius. In de 11de of 12de eeuw werd mogelijk het houten kerkje vervangen door een kerkje gebouwd van tufsteen. Hiervan zijn helaas geen archeologische vondsten gedaan. Het tufstenen kerkje werdt in de dertiende eeuw vervangen door een bakstenen kerk.
De toren van de Heemskerkse Dorpskerk is het oudst en is in de dertiende eeuw gebouwd met grote bakstenen; Friese kloostermoppen genaamd, uit de 11de /12de eeuw. Men heeft bij de bouw van de toren oude stenen hergebruikt van mogelijk een oudere verwoeste kerk die hier stond.
De oudst bekende priester van de kerk is ene 'Henricus, presbiter de Emezekerke', die priester was van 1216 tot 1238 en genoemd wordt in een tekst uit 1345. De kerk die hier in de middeleeuwen stond was groter dan de huidige Dorpskerk. Rond 1310 werd er een kapel aan de kerk gebouwd met een graf­kelder van het adelijke geslacht Van Haerlem, aan de andere zijde werd later een kapel aan­ge­bouwd met een grafkelder van het geslacht Van Heemskerk. De heren Van Haerlem hadden het recht om pastoors te benoemen voor de Kerk van Heemskerk. Toen de St.Jansridders zich in 1310 in Haarlem vestigden, gaf de graaf, die veel bewondering voor de St.Jansridders had, dit recht aan hen.
Van de onlusten die rond 1204 en 1268 in Beverwijk plaatsvonden heb ik rond de geschiedenis van Heemskerk niets terug gevonden. Ik vond wel een beschrijving van een volksopstand in 1492 waar tijdens een groot gevecht rond de Dorpskerk zo'n 1500 mensen gesneuveld zouden zijn. De beschadigingen aan de kerk waren dusdanig dat het koor herbouwd moest worden en het altaar opnieuw gewijd moest worden.  (Bronnen: Alebregtse Blz.16-22,  Groesbeek Blz.24-27, 144-145 en 155,  Numan Blz.133-134,  Reliwiki.nl,  Rijksmonumenten.nl  en Wikipedia).

Reformatie en Tachtigjarige oorlog
De Reformatie had niet zo'n grote impact in Heemskerk, er waren geen ongeregeldheden of een beeldenstorm. De toenmalige katholieke pastoor ging over naar het protestantisme en daarmee ging ook de Dorpskerk over in protestantse handen, hoewel dat niet zonder enige strijd ging.
De Spanjaarden hielden gedurende de Tachtigjarige Oorlog in 1573 wel flink huis in Heemskerk. De Spaanse troepen hadden hout nodig voor hun versterkte schansen en sloopten al het hout uit de Dorpskerk, waardoor het dak en de muren instortte, alleen de toren stond nog overeind.
In 1628 begonnen de protestanten aan de herbouw van de Dorpskerk, een zaalkerk zonder koor, waarvan de bouw een jaar later gereed was. Dit is de huidige Dorpskerk, waarvan de toren dus het oudst is. Op het kerkhof vinden we een obelisk, deze werd in 1570 door de schilder Maarten van Heemskerck op het graf van zijn vader geplaatst, die in 1535 overleden was. De huidige obelisk is een replica, het orgineel staat in de kerk om deze te beschermen tegen erosie.
 (Bronnen: Alebregtse Blz.24-25, 27-30,  Groesbeek Blz.29-30 en 147-148,  Numan Blz.133-134,  Reliwiki.nl  en Wikipedia).

Krachtplaats
Zondag 15 Augustus 2021 ben ik naar de Dorpskerk in Heemskerk geweest. Nadat ik de omgeving op me in had laten werken en foto's had gemaakt, ben ik met de wichelroede gaan rondlopen.
Ik ben eerst op de begraafplaats rond de kerk gaan lopen en daarna een ruimere cirkel rond de kerk buiten de begraafplaats. De wichelroede bleef al die tijd in de richting van de kerktoren wijzen en gaf bij de toren zelf aan dat daar het krachtcentrum was. Wigholt Vleer heeft de Dorpskerk van Heemskerk ook bezocht en constateerde ook dat het krachtcentrum zich bij de kerktoren bevondt  (Vleer Blz.362).
Bij de Dorpskerk vind je verscheidene bankjes, zowel op de begraafplaats als buiten de begraafplaats tegen het muurtje rond de kerk aan, waar je even kan gaan zitten voor een meditatie om het krachtcentrum op je in te laten werken.
De Dorpskerk bevindt zich midden in het winkelcentrum dus ik zou een wat rustigere dag kiezen om de kerk te bezoeken, bijvoorbeeld een zondag- of maandag ochtend.

Martin Roek